Karin Bos, Solo

Een tentoonstelling van melancholisch onbehagen, van dromerige mystiek en van verduisterde klaarheid.

25 oktober t/m 20 december 2020

Het noodlot is pas een noodlot als de uitkomst bekend is. In Bos’ werk is geen sprake van een noodlot, we kennen immers de uitkomst niet. Maar dat er een filmische suspense in haar schilderijen zitten is duidelijk, evenals dat duidelijk is dat het kleinste detail, achteraf gezien, de uitkomst bepaalt. Zo ver komt het echter niet in de schilderijen en gouaches van Karin Bos, deze blijven hangen in het moment dat er nog geen sprake is van een afwikkeling van de plot, ze hebben een ‘open eind’. Het kan ook allemaal heel vrolijk en goed aflopen, alhoewel … De verbeelding van de beschouwer wordt geprikkeld bij de beschouwing van Bos’ werk en deze kan ’s morgens anders zijn dan ’s avonds, in het donkere licht van de winter anders dan in een zomerse felle zon als schaduwen worden uitgewist. De film staat stil.

In de schilderijen van Karin Bos is het landschap de hoofdpersoon, het onderwerp en lijdend voorwerp tegelijkertijd. Soms zijn dat dichte bosschages met een vaag schijnsel van licht ergens daarachter, maar meestal open landschappen met restanten van menselijke bemoeienis daarin, een scheef hangende schuur, een oude caravan waarvan volstrekt onduidelijk is hoe die daar ooit terecht is gekomen, en kinderen, onschuldig ogende meisjes veelal die voor volwassenen in een onbegrijpelijke groepsdynamiek zijn verwikkeld. Wordt hier een spel gespeeld of is het ernst; ‘what are they doing there’?

De personen in de schilderijen – kinderen, pubers – van Karin Bos zijn vaak in verhouding kleiner geschilderd dan in werkelijkheid het geval zou zijn. Zij spelen op het eerste gezicht in het decor van het landschap een ondergeschikte rol. Maar het onuitgesproken drama voltrekt zich ergens daar waar die mensen zijn, in hun doen of laten. De destructie dreigt. De wijze waarop Karin Bos de olieverf, laag op laag dun op het linnen aanbrengt en af en toe met een doekje de verf weer enigszins wegveegt, versterkt het gevoel van vervreemding, van iets ‘unheimlichs’ zonder het te kunnen definiëren. Haar vluchtige stijl van schilderen doet het landschap, de achtergrond vervlakken waardoor het oog van de beschouwer als vanzelf wordt getrokken naar waar zij het hebben wil, naar het mogelijke verhaal.

Show, don’t tell

Karin Bos weet argeloosheid, naïviteit, goedgelovigheid en ogenschijnlijke onschuld in haar schilderijen te combineren met dat wat er al eeuwen en eeuwen is en dat zijn eigen dynamiek heeft, dat uiteindelijk onberoerd blijft voor menselijk handelen hoe de mensheid ook z’n best doet alles naar zijn hand te zetten, de natuur. Het is als de bergbeklimmer die ploetert om op de top te komen (en vervolgens er ook weer van af moet), terwijl het nooit de mens is die overwint, maar de berg. Intussen zwoegt hij voort en kinderen in het bijzonder omdat zij hun weg in de dwaalwegen van het volwassen worden nog moeten vinden en hun verbeelding nog niet door conventies is ingesnoerd. Maar hoed u intussen voor dreigende wraakzucht en kwaadaardigheid van ongetemde lieftallige meisjes en onhandige padvinders.

De ondertoon van Bos’ werk is meer dan ernstig, ook al wordt deze met humor en een vorm van lichtzinnigheid gebracht. Uiteindelijk gaat het in haar werk om macht, dreigend geweld, uit de hand gelopen groepsdwang en schennis van de menselijke waardigheid. Niet concreet gevisualiseerd, maar als onzichtbare doem hangend boven het landschap. Karin Bos hanteert als schilder het schrijversadagium; ‘show, don’t tell’.

Symbolisme

Ik zie enige gelijkenis tussen het werk van Karin Bos en dat van de Belgische symbolist William Degouve de Nuncques (1867-1935), de ‘schilder van het mysterie’, zoals de ondertitel luidde van het grote retrospectief van Degouves werk in het Kröller-Müller Museum, 26 mei tot 2 september 2012. Met name Degouves schilderijen van landschappen en verstilde boerderijen in de sneeuw roepen leegte en stilstand op. Het is de compositie van de ruimte op het doek die deze indruk achterlaat. Een lege boot in het blauwe avondlicht, een verlicht venster in de nacht, een donker trappenhuis met een half openstaande deur, er gebeurt iets in stilte, iets dat buiten beeld is, buiten het bereik van het oog. Het mysterie is elders. In Karin Bos’ werk gebeurt iets soortgelijks als in dat van Degouve. De natuur heerst, de mens is daar uiteindelijk ondergeschikt aan maar kan intussen een gevaarlijk spel spelen waardoor de klaarheid van het tafereel op het doek, verduistert.

Jaap Röell

oktober 2020.

Website Karin Bos >

Karin Bos op Instagram >

Contact KuuB >

Zie De verdichte lijn – Robbie Cornelissen

Karin Bos